Kaplica Św. Anny w Pińczowie

Pińczów to malownicze miasteczko w województwie świętokrzyskim, na południe od Kielc. Jego rozwój rozpoczął się od kamieniołomu, który istniał tam w XII wieku. W I poł. XIV w. na miejsce niewielkiego gród obronnego wzniesiono gotycki zamek. Osada początkowo nosiła nazwę Piędziców (1405 – Pandziczow, ok. 1470 – Pyandzyczow, od XVI w.- Pińczów). Nie posiadamy informacji o pierwszych właścicielach Pińczowa, ale w 1424 stał się własnością rodu Oleśnickich, którzy na Górze Zamkowej wybudowali okazałą rezydencję i ufundowali klasztor Paulinów. Prawa miejskie Pińczowowi nadał w 1428 r. król Władysław Jagiełło na zamku w Lublinie.

Okoliczni mieszkańcy zajmowali się wówczas głównie rolnictwem, sadownictwem, uprawą winnej latorośli oraz hodowlą bydła. W I poł. XVI w. dzierżawcą miasta był burgrabia krakowski Jan Tęczyński. W 1546 Pińczów powrócił w ręce rodu Oleśnickich. W XVIII w. Pińczów stał się jednym z głównych ośrodków żydowskich w kraju. Zajdziecie w nim wiele ciekawych miejsc, malowniczych zakątków i wąskich uliczek. Nad miastem góruje Wzgórze Klasztorne, na którym znajduje się Św. Anny. I to o niech chcę dziś Wam opowiedzieć.

To piękne, malownicze miejsce

Kaplica św. Anny wzniesiona została w 1600 r. w stylu manierystycznym według projektu Santi Gucciego. Znajduje się na szczycie wzgórza św. Anny, górującego nad Pińczowem. Ufundował ją margrabia Zygmunt Myszkowski przy pomocy członków pińczowskiego Bractwa św. Anny. Kult tej świętej rozwijał się w Pińczowie już wcześniej, o czym może świadczyć późnogotyckafigura zachowana w miejscowym kościele św. Jana Ewangelisty.

Kaplica choć niewielka, zachwyca

Była to pierwsza w Polsce wolno stojąca kaplica kopułowa o wyłącznie kultowym przeznaczeniu[2]. Wzgórze, na którym wznosi się kaplica, położone jest na północ od centrum miasta, naprzeciw wzgórza zamkowego. W przeszłości kaplica otoczona była umocnieniami i stanowiła część systemu fortyfikacyjnego pińczowskiego zamku. Ślady fortyfikacji zachowały się od strony północnej i wschodniej. Kaplica jest zbudowana z miejscowego kamienia, tzw. pińczaka. Wydobywany od XII w. jest cenionym materiałem budowlanym i rzeźbiarskim. Z tego surowca zbudowana jest ogromna część zabytkowych budynków miasta. Kamień ten był powodem, dla którego pracownię kamieniarską właśnie w Pińczowie miał Santi Gucci.

Wzgórze porastają duże drzewa, kaplica jest niewidoczna z drogi poniżej

W XVIII w. zaniedbana kaplica uległa zniszczeniu. Straciła wówczas większość wyposażenia oraz cztery wieżyczki narożne, które odpadły. W 1783 r. przeznaczono ją do rozbiórki, doczekała jednak renowacji w 1851 r. Kolejna restauracja miała miejsce w 1903 r.

Obok kaplicy znajduje się figura. Kto zgadnie czyja?

Budowla wzniesiona jest na planie kwadratu. Jej wysokość wynosi 13 m. Przykryta jest kopułą z latarnią. Kruchta kaplicy przykryta jest podobną, choć znacznie mniejszą kopułą. W przeszłości budowla posiadała okrągłe okna, obecnie zamurowane z wyjątkiem południowego, które przekształcono. Z wyposażenia wnętrza zachowała się kamienna kropielnica z XVII w. Na ołtarzu umieszczona jest marmurowa tablica fundacyjna. Gzyms pod kopułą ozdobiony jest wiązkami owocowo-kwiatowymi. Z kruchty do kaplicy prowadzi portal ozdobiony główkami aniołków oraz rozetami.

Przynajmniej raz w roku sprawdzamy stan zachowania zabytku

Na wzgórzu, obok kaplicy ulokowane są kamienne figury świętych: św. Pawła, św. Tekli oraz Michała Archanioła. Powstały one w pierwszej połowie XIX w.

Do niedawna w poniedziałki wielkanocne w kaplicy odbywał się pińczowski Emaus – ludowa zabawa z tłuczeniem pisanek. Obecnie kaplica otwarta jest tylko przez kilkanaście dni w roku, w lipcu, kiedy przypada święto patronki kaplicy.

Będąc w pobliżu koniecznie zajrzyjcie na wzgórze

Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach z dnia 21 czerwca 1967 roku, pod numerem A.655 Kaplica św. Anny została wpisana do Rejestru Zabytków Nieruchomych.