Co to jest zabytek? Część 3- zabytki archeologiczne

O tym co to jest zabytek dowiecie się w pierwszym poście z tego cyklu, który znajdziecie TUTAJ. Opisałam wtedy zabytki nieruchome. W części drugiej dowiedzieliście się czym są zabytki ruchome. Jeśli chcecie sobie przypomnieć, zapraszam Was TUTAJ. Dziś przyszła kolej na moje ukochane ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE!

Kiedy udaje się oznakować stanowisko archeologiczne wpisane do Rejestru Zabytków Archeologicznych jestem przeszczęśliwa

Zabytki archeologiczne możemy, zgodnie z ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,  podzielić na 4 główne grupy:

a)pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa,

b)cmentarzyska,

c)kurhany,

d)relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.

Postaram się pokrótce opowiedzieć o każdej grupie, ale i tym razem myślę, że najwięcej wyjaśnią zdjęcia. Jako, że jestem archeologiem, dla mnie wiele rzeczy jest oczywistych, dlatego, gdyby zdarzyło mi się "pójść na skróty", śmiało pytajcie- postaram się wyjaśnić nieścisłości.

Pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa

To wszystkie ślady w terenie po osadnictwie- osady, domy, miasteczka, miasta, wsie. 

Mogą to być tzw. osady płaskie, czyli takie, których nie widać, kiedy staniemy np. na polu czy łące, gdzie taka osada się znajduje. Nie widzimy jej, ponieważ wszystkie pozostałości po ty, że kiedyś mieszkali tu ludzie, znajdują się pod powierzchnią, pod ziemią. Jest bardzo dużo znaków, które "pomagają" badaczom odnaleźć takie osady. Mogą to być osady obronne czy grodziska. To dawne siedliska ludzkie, które były na miejscach obronnych z natury lub ufortyfikowane przez samych mieszkańców- wałami, fosą, murami.

Jeśli zaś mówimy o osadnictwie historycznym, nie ma zgodności wśród badaczy. Część uznaje, że to osadnictwo od średniowiecznego po nawet początek XX w., inni uważają, że początków osadnictwa historycznego należy upatrywać w XIV/ XV w. Zdaje się, że powinniśmy osadnictwo historyczne rozumieć jako takie, o których informacje znajdujemy w źródłach pisanych. To wyjaśniałoby te rozbieżności. O jednej miejscowości pisano już w średniowieczu, o innej dużo później, a o nielicznych nawet w starożytności.

 Ruiny starożytnego miasta

 Grodzisko w Korytnicy

Stradów. Grodzisko z lotu ptaka jesienią

Grodzisko w Stradowie

Cmentarzyska

Tak dla odróżnienia od dzisiejszych cmentarzy, archeolodzy określają pozostałości po miejscach, gdzie ludzie chowali swoich zmarłych. Pochówki (groby) na cmentarzyskach mogą być szkieletowe (takie, gdzie archeolodzy znajdują szkielety) lub ciałopalne (takie, gdzie szczątki były palone, często odnajdywane z elementami stosu), jamowe (takie, gdzie szczątki zmarłego składano bezpośrednio do jamy, dołu w ziemi) lub popielnicowe (spalone szczątki wsypywano najpierw do tzw. popielnicy czyli urny i dopiero później taką popielnicę grzebano), płaskie (cmentarzyska, których nie widać na powierzchni) lub kurhanowe (pochówki znajdują się pod nasypem kurhanów). Czas użytkowania obejmował poszczególnych cmentarzysk był bardzo różny, dokładnie tak jak w przypadku współczesnych cmentarzy. Niekiedy archeolodzy znajdują dowody na użytkowanie cmentarzysk przez kilkaset lat. Zapytacie o ilość pochówków. Też była bardzo różna. Czasami na cmentarzysku jest tylko kilka grobów, na innych kilkanaście czy kilkadziesiąt, a na największych ich liczba dochodzi do ponad 4000 pochówków.

Kurhany

Najprościej mówiąc to kopce ziemne. Często rodzaj mogiły o stożkowatym lub zbliżonym do półkulistego kształcie. Pod nasypem zazwyczaj znajduje się komora grobowa z pochówkiem (szkieletowym lub ciałopalnym). Często w kurhanach archeolodzy znajdują elementy drewniane, drewniano-kamienne lub kamienne.

 

Relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej

To chyba najszerszy krąg zabytków archeologicznych. Mamy tu na myśli wszystkie wytwory rąk ludzkich w przeszłości. Mogą to być narzędzia, figurki bóstw  czy ozdoby. W tej kategorii umieścić należy również malowidła naskalne czy tzw. sztukę użytkową- zwykłe rzeczy codziennego użytku, które np. fantazyjnie ozdobiono, przy czym ozdoba nie wpływała na wartość użytkową produktu.